Toevallig zag ik op YouTube filmpjes voorbij komen over bijzondere dierenvriendschappen. Bijvoorbeeld tussen een slang en zijn voer de hamster, tussen een beer een tijger en een leeuw en nog zo wat eigenaardigheden. Allemaal in gevangenschap, hoewel de vriendschap tussen een leeuwin en een gazellekalf in het wild al jaren geleden een mooie natuurfilm opleverde. Omdat op zondag 17 december onze laatste Filosofische wandeling van 2017 het thema Vriendschap heeft hier wat overpeinzingen over vriendschap in de natuur. Niet die tussen soorten maar vriendschap in groepen dieren van een soort.
Dieren die het dichtst bij ons staan in verwantschap, de chimpansees, kennen zeker vriendschap. Vriendschappelijke interacties zijn het vlooien waarbij het ene dier het andere helpt om van vervelende parasieten af te komen. Aangenomen wordt dat het lipsmakken dat chimps naar elkaar doen daarvan afkomstig is en dus een teken van vriendschap is. Vriendschap wordt ook aangewend om samen te spannen tegen een ander. Als een mannetje de leidende positie wil overnemen van de alfa man moet hij zich verzekeren van vriendschappen van andere mannetjes. Frans de Waal heeft daar mooie boeken over geschreven.
Wat veel mensen niet weten is dat er onder raven ook vriendschap voorkomt. Raven zijn zeer intelligente vogels. Raven onderzoeker Thomas Bugnyar heeft die intelligentie van raven keer op keer aangetoond. Ze weten precies wie hun eigen vrienden zijn, en houden ook de relaties tussen andere raven in de gaten. Als twee raven vriendschap sluiten, kan een derde gaan stoken. Zelfde soort gedrag als Frans de Waal bij chimpansees zag. Raven broers en zussen zijn ook sterk in elkaar helpen als er ruzie is met een andere raaf. Familievriendschap?
Collega Diana schreef eerder in een blog over vriendschap dat Aristoteles 3 soorten vriendschap bij mensen onderscheidde: voordeel-, genot- en karaktervriendschap. Ik denk dat veel van de vriendschappen bij chimps en raven voordeelvriendschappen zijn. Je zou nu zelfs zeggen politieke vriendschappen. We hebben er beide voordeel aan nu met elkaar bevriend te zijn. De vriendschap tussen familieleden lijken me eerder karaktervriendschap toe. De raaf herkent in broer en zus zijn gelijken. In deugd, zegt Aristoteles er dan achter. In hoeverre dat voor dieren geldt, kan nog jaren onderwerp zijn van interessant onderzoek. Dat apen een moraal hebben is door Frans de Waal al wel aangetoond.
De vriendschappen tussen soortgenoten die ik gelezen heb zijn trouwens ook allemaal opgetekend in gevangenschap. Ik herinner me wel natuurfilms met gehandicapte aapjes die geholpen werden door een ander. Of leeuwen die altijd samen op jacht gaan. Vriendschap?
Het blijft een boeiend thema, óók binnen onze eigen soort is het laatste woord er nog niet over gezegd. 
Vriendschap blijft voer voor filosofen én biologen. Hoe denk jij over vriendschap? Kun je vriendschap hebben met dieren? Is vriendschap wederzijds? Investeer een zondagmiddag, nodig een vriend(in) uit en wandel mee met de filosofische wandeling op 17 dec om verder te denken over deze vragen.
