Ik sprak laatst met enkele collega zzp´ers over het fenomeen ´iets gratis doen´. We hebben daar alle drie ervaring mee en geven regelmatig gratis workshops, wandelingen of sturen informatie op. We verbazen ons erover dat er steeds minder sprake is van wederkerigheid. Je doet het gratis omdat je de ander wilt helpen en jij de deskundigheid hebt en je hoopt dat je naam wordt doorverteld. “ Er was er niet een van de 100 die me bedankte voor het toesturen”, “ze bedankte me na de workshop maar er was niet eens een kleine attentie, al hadden ze me maar een zelf geplukt boeket 
gegeven, dit was zo kaal” “ik heb er veel extra werk aan gehad en er kwam geen afrondend bedankje meer, laat staan een vervolg”.
Gelukkig heb ik ook een aantal positieve voorbeelden waar ik wel een kleine attentie kreeg voor mijn gratis inzet maar dat was dan meestal vanuit collega zzp´ers. Ik vind het verder wel erg herkenbaar. Gedurende de tijd is er volgens ons iets veranderd. De wederkerigheid, ook op de lange duur, is niet meer vanzelfsprekend. Je geeft waarde weg en het wordt steeds minder op waarde geschat.
Het deed me denken aan het voorbeeld dat een zzp´ster vorig jaar op internet heeft gezet. Stel je doet dat bij de bakker: “ik wil graag gratis een lekkere taart dan zorg ik dat alle mensen die hem eten te horen krijgen dat jij die gemaakt hebt”. De bakker ziet je aankomen. Waarom dat dan wel verwachten van zzp´ers die ook hun brood moeten verdienen met hun deskundigheid?
Hier komt natuurlijk ook onze eigen ondernemersinzet om de hoek kijken. Waarom doen we het nog steeds gratis? Waarom onderhandelen we niet over een vorm van wederkerigheid? Als je een nieuw product hebt is het zinvol om een gratis pilot te doen waarna je dan aanbevelingen vraagt. En een gratis e-boek zorgt ervoor dat je adreslijst groeit. Maar verder? Marketingspecialist Jos Burgers heeft het al jaren terug gezegd: geef nooit korting, want waarom zou je minder vragen, lever je een slechte kwaliteit?
Wederkerigheid is in de natuur geen vreemd gegeven. Er worden steeds meer voorbeelden ontdekt van diensten die niet gratis zijn maar juist gegeven worden als voor wat hoort wat. 
Bijvoorbeeld bonenplanten (of de hier afgebeelde Lupine) groeien goed omdat ze samenwerken met bacteriën in hun wortelknolletjes. Die bacteriën zorgen voor opneembaar stikstof en de plant levert zuurstof terug. Als de bacteriën minder gaan leveren of ermee stoppen neemt de plant direct maatregelen en stopt de zuurstofaanvoer. Het resultaat is dat de bacteriën stikken. Wederkerigheid is niet vrijblijvend.
In de natuur zijn ook legio voorbeelden van eenzijdige diensten en dat noemen we dan parasitisme. Of denk ook eens aan het koekoeksjong dat door een klein zangvogeltje wordt gevoerd geheel ten koste van de jonkies van het zangvogeltje.
Natuurlijk zijn er nog steeds situaties dat je iets gratis wilt doen, maar niet meer ´zomaar´. Van te voren nadenken over wat je terug wilt is een eerste stap om weer meer balans te krijgen. Om de ander ook te laten beseffen dat jij waarde levert en hem/haar de gelegenheid te geven wederkerig te kunnen zijn. Als iets gratis is waarderen mensen het minder wordt ook wel gezegd. Het is dus onze eigen verantwoordelijkheid om de waarde die wij leveren op waarde geschat te krijgen!
